pl enua pomnik historii
filmfilmpiszą o nas film
banner

Salezjanie

Zasady wychowawcze św. Jana Bosko

foto

System prewencyjny - Zasady wychowawcze

ROZUM - RELIGIA - MIŁOŚĆ

Podejmując wszelkie możliwe formy, by uchronić młodzież od zła, św. Jan Bosko postępował wobec niej w sposób szczególny i zalecał swoim duchowym synom, by czynili tak jak on. Swój system wychowawczy nazwał systemem zapobiegawczym.
”Polega on na tym, że podwładnych zaznajamia się z przepisami i regulaminem, a następnie roztacza się nad nimi taką opiekę, że wychowankowie znajdują się zawsze pod czujnym okiem dyrektora lub asystentów, którzy jak kochający ojcowie, przemawiają do nich, służą im za przewodników, udzielają rad i upominają z miłością”. 1
System ten zmierzał do ukształtowania w wychowanku pełnej osobowości i jak powiedział sam ks. Bosko: „...chodzi o to, by odkryć zalążki dobrych skłonności i starać się je rozwijać”. 2 Był to więc system, w którym uczestniczył zarówno wychowawca, jak i sam wychowanek, a sam proces wychowawczy odbywał się w atmosferze przyjaźni i zaufania.
Ks. Bosko na prośbę Salezjanów w 1877 roku napisał krótką rozprawę pt.: ”System prewencyjny”, w której zawarł główne jego idee. Sam był raczej praktykiem wychowania, stąd utrwalał je stopniowo. Wśród wszystkich, którzy zajmowali się dziełem wychowania, Ks. Bosko zdecydowanie opowiadał się za pozytywnym oddziaływaniem na wychowanka. Przeprowadzając bowiem głęboką refleksję nad człowiekiem, doszedł do wniosku, że dobro jest czymś pierwszym w naturze ludzkiej, dlatego cały jego system zmierzał do odkrycia dobra i wyzwolenia w młodym człowieku wszelkich jego wartości. Dostrzegając podczas swoich kontaktów z młodymi więźniami, jak trudne jest do wykorzenienia zło, pragnął uczynić wszystko, by młodzież zwrócić w kierunku dobra.3
Św. Jan Bosko swój system wychowawczy oparł na trzech głównych zasadach, którymi są: rozum, religia i miłość wychowawcza.

Rozum u ks. Bosko oznacza ”zdrowy rozsądek, rzeczowość i zaakceptowanie całokształtu warunków rzeczywistego życia młodzieży, elastyczność w programowaniu, kierowanie się rozumem w pełnieniu funkcji systemu zapobiegawczego i motywowanie poleceń”. 4
W systemie zapobiegawczym widać zasadniczą różnicę na płaszczyźnie odbywającego się procesu wychowania. To nie tylko wychowawca jest tym, który ”rozumie” i kieruje wychowankiem poprzez liczne uwagi do określonego celu, ale także wychowanek poznaje cel i sam, odkrywając jego piękno, podąża ku niemu. Rozum pozwala, by w wychowanku rozwinęło się głębokie życie wewnętrzne, by poznał on i zrozumiał bogactwo własnych zalet, i podjął pracę nad ich rozwojem. Wychowawca natomiast jest tym, który w sposób „mądry” podsuwa mu propozycje adekwatne do jego rozwoju psychofizycznego. 5
Ks. Bosko podkreśla, że „posłuszeństwo ślepe nie jest skuteczne”. 6 Wychowanek musi poznać i zrozumieć wszelkie polecenia oraz regulamin, ponieważ one mają dopomóc mu w rozwoju osobowości. Takie posługiwanie się rozumem nakłada na wychowawcę obowiązek kształtowania w sobie postaw zmierzających do ułatwienia życia wychowankowi i wzajemnego zrozumienia. Ks. Bosko wręcz nakazuje wychowawcy „słuchać wychowanka” i starać się go zrozumieć.

„Rozumność systemu zapobiegawczego opiera się na ufności w dobrą wolę chłopca”.7 Wychowawca ma więc wyzwalać zaufanie w wychowanku, by doprowadzić go do otwarcia się, a jednocześnie do uświadomienia sobie wewnętrznego bogactwa i wartości pozytywnych. Ta świadomość odkrytego w sobie dobra napełnia młodego człowieka radością i pokojem oraz pozwala na wolny wybór dobra. 8 Zatem wychowanie w tym systemie zmierza ku wychowaniu całego człowieka, który w sposób wolny i rozumny poznaje samego siebie i w atmosferze pełnego zaufania wobec wychowawcy odkrywa własną drogę i podejmuje środki, które pomogą mu w jej realizacji.9
Wymaganie kierowania się rozumem stawia ks. Bosko także w sytuacjach konfliktowych i poleca, by w miarę dokładnie i obiektywnie badać ich źródło i starać się doprowadzić do porozumienia stron, 10 zakazuje także stosowania kar fizycznych w swoich zakładach, ponieważ one „upokarzają dziecko i poniżają wychowawcę”,11 nie prowadząc do pozytywnych skutków.

Bardzo mocno z zasadą rozumności w wychowaniu łączy ks. Bosko religię; mówi: „Religia i rozum, to dwa filary całego mojego systemu wychowawczego. Religia prawdziwa i kierująca uczynkami młodzieży; rozum właściwie stosujący zasady wiary do wszystkich uczynków”.12
Celem wychowawczym św. Jana Bosko jest wychować chłopców na dobrych chrześcijan i uczciwych obywateli oraz dopomóc im w zbawieniu, stąd podkreśla, że „tylko religia może rozpocząć i doprowadzić do końca dzieło prawdziwego wychowania”.13
Całe jego dzieło według przyjętego motta: „Da mihi animas cetera tolle” ma służyć zdobywaniu dusz dla Boga. Pracując wśród młodych, ukazuje więc im Chrystusa jako ideał „nowego życia” i podkreśla, że zbawienie dokonuje się w Kościele.14 Ukazuje młodym prostą drogę religijności polegającą na modlitwie i życiu sakramentalnym. Podkreśla ważność Eucharystii, zachęcając do częstej Komunii św. Duży nacisk kładzie na Sakrament Pojednania, który uważa za bardzo ważny element wewnętrznej przemiany. Proste nabożeństwa i krótkie praktyki pobożne pozwalają młodym doświadczyć pełni życia chrześcijańskiego.15

Według ks. Bosko religia winna być „sposobem przeżywania życia”, „nie może być czymś uciążliwym, ale ma być podstawą radości i optymizmu, ukazując młodemu człowiekowi perspektywę innego życia i pomagając odkryć wartość samego siebie”.16 Podkreślając potrzebę religii w procesie wychowania, mówi on, że religia winna być autentyczna, a tylko wtedy wychowanie będzie skuteczne; „jeśli serce nie ma pokoju z Bogiem, jest niespokojne, udręczone i krnąbrne”.17
Swoim wychowankom poleca jako Przewodniczkę na drodze do świętości Najświętszą Maryję Pannę, od której sam uczy się cierpliwości, słodyczy i czystej miłości.18 Ona jest Matką, Mistrzynią, która prowadzi ku Jezusowi, Ona jest Wspomożycielką, która dodaje odwagi w walce z szatanem.19 Dlatego tak istotnym w duchowości salezjańskiej jest szczególne nabożeństwo do Maryi i uroczyste obchodzenie Jej świąt poprzedzone odpowiednim przygotowaniem.
Wszystkie praktyki religijne u Ks. Bosko są ukierunkowane na wewnętrzne ubogacenie wychowanka, a celem głównym prowadzonej katechezy jest podtrzymywanie świadomości ostatecznego celu i mobilizowanie do wysiłku dla osiągnięcia Królestwa Bożego.20

Trzecią zasadą metody prewencyjnej św. Jana Bosko jest miłość wychowawcza . „Nie chodzi w niej o kierowanie się prostym uczuciem dobroci czy miłości, lecz o postawę wychowawcy charakteryzującą się pełnym miłości zatroskaniem o rozwój wychowanka, pragnieniem dla niego zarówno dobra ludzkiego, jak i Bożego”. 21
Sam ks. Bosko podkreśla, że: „nie wystarczy, by chłopcy byli kochani, ale by wiedzieli o tym, że są kochani”.22 To miłość do młodych przybiera u niego formę „intensywnego zaufania do wychowanka, szczerości, poszukiwania prawdy” 23 i pozwala na wytworzenie klimatu miłości i dobroci, w którym możliwy jest rozwój przyjaźni między wychowawcą a wychowankiem. „Wychowawca, który kocha młodych, otrzyma od nich wszystko”. 24
Należy dodać, że miłość wychowawcza nie ma nic wspólnego z czułostkowością, ale jest to miłość silna, ludzka i mądra, opierająca się na szacunku i serdecznym oddaniu młodzieży, jest to miłość wypływająca z ducha Chrystusowej Ewangelii. 25
Miłość wychowawcza ma być analogiczna do miłości ojcowskiej i rodzić się ze stałej obecności wychowawczej i współpracy w wewnętrznym dojrzewaniu. 26 Powinna ona charakteryzować się:
- zażyłością, co oznacza przebywanie z młodzieżą i darzenie jej zaufaniem;
- serdecznością przenikniętą głębią uczuć, która wyraża, że przebywanie z młodzieżą pochodzi z sympatii do niej;
powinna być wreszcie uczuciem:
- okazywanym i wyrażanym;
- konkretnym i nadprzyrodzonym, by nie zatrzymywała się na słowach, ale przechodziła w konkretne czyny prowadzące do zbawienia;
- bezwarunkowym, dzięki któremu wychowanek otaczany jest miłością pomimo uchybień, które popełnił.27
Taka właśnie miłość, która pragnie dobra, pozwala na osiągnięcie pełnego rozwoju młodego człowieka, ponieważ czyni go podmiotem swoich działań i prowadzi do ukształtowania osoby wolnej, twórczej i szczęśliwej.
Obok tych trzech komponentów głównych systemu zapobiegawczego należałoby jeszcze podkreślić rolę asystencji i ducha rodzinnego.

Asystencja to stała obecność wychowawcza. Ks. Bosko powtarza bardzo często swoim współpracownikom: „Nie zostawiajcie chłopców nigdy samych”. 28 Chodzi tutaj o obecność stałą, przyjacielską, animującą i wspierającą wychowanka, która ma być znakiem obecności samego Boga. Nie jest to obecność widza patrzącego z boku na rozwój wydarzeń, ale obecność aktywna, wnosząca w każdą sytuację wkład wychowawczy. Wychowawca przez swoją obecność ukierunkowuje młodego człowieka i pobudza do naśladowania przez swój przykład. 29
Asystencja nie jest więc nadzorem charakterystycznym dla systemów represyjnych, ale prowadzi do autentycznego kontaktu osobowego pobudzającego do radości i będącego stylem relacji wychowawczej systemu prewencyjnego.30 Jej zadaniem jest z jednej strony uprzedzanie zachowań wynikających z fałszywie pojętej wolności, a z drugiej strony ułatwianie zachowań odpowiednich i stałą formację. 31
Stała obecność wychowawcy jest także wyrazem jego miłości do wychowanka. Sam ks. Bosko znał swoich chłopców po imieniu i to pozwalało mu dostrzegać ich słabości, dlatego uważał, że lepiej jest ochraniać młodzież przed złem niż usuwać jego skutki. Stąd jego naleganie na asystencję stałą. 32 Obecność ta ma być więcej niż tylko czujną, przyjacielską i ojcowską opieką, ma być obecnością religijną, która świadczy o miłości, jaką ma do człowieka Ojciec, Syn i Duch św. Asystencja jest wiec wyrazem miłości Boga, a wychowawca swoją postawą powinien budzić w wychowankach zaufanie i miłość do Ojca.33
Specyficzną cechą systemu zapobiegawczego jest także duch rodzinny, ponieważ przekazywanie wartości i kształtowanie osobowości dokonuje się we wspólnocie.
Ks. Bosko powtarzał: „Należy dbać o rozwój atmosfery rodzinnej w kontaktach z chłopcami. Bez niej bowiem nie można wzbudzić zaufania. Kto chce być kochany, niech więc pokaże, że kocha”.34 Zasadą postępowania w duchu rodzinnym jest serdeczny, przesycony opiekuńczą troskliwością kontakt wychowawcy z wychowankiem, który powinien być odzwierciedleniem relacji ojca z synem. To, co w rodzinie jest dane przez wzajemne powiązanie, w systemie zapobiegawczym jest osiągane przez stałe przebywanie i pełne zrozumienia odnoszenie się do wychowanka. 35 Duch rodzinny decyduje o prawidłowym rozwoju młodego człowieka i jest czynnikiem pomagającym w jego formacji. Obecność wychowawcy w duchu rodzinnym sprawia, że może on oddziaływać na młodzież i jest przez nią słuchany.36
Stwarzając wyjątkowy system wychowawczy, dostosowany do potrzeb młodych i wymogów czasu, św. Jan Bosko nie pozostawił go systemem zamkniętym, ale chciał, by był dostosowany do potrzeb. Realizacja pozostawionej przez niego spuścizny wychowawczej stała się wezwaniem dla całej Rodziny Salezjańskiej.


Materiały źródłowe:
1. L. Cian, System zapobiegawczy św. Jana Bosko, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1986, s. 45, Por. Św. Jan Bosko, System prewencyjny, w: Konstytucje i Regulaminy Córek Maryi Wspomożycielki, Rzym 1982, s. 435.
2. Memorie Biografiche księdza Jana Bosko. Jest to praca trzech autorów: G. B. Lemoyne (V. 1–9), A. Amadei (V. 10. ) i E. Ceria (V. 11–19) odtąd MB, t. XVII, s.85.
3. Por. s. H. Wrońska, Oryginalność systemu prewencyjnego, w: „Wychowanie chrześcijańskie w duchu Św. Jana Bosko” praca zbiorowa pod redakcją ks. prof. M. Majewskiego, Inspektorat Towarzystwa Salezjańskiego, Kraków 1988, s. 25 – 41.
4. L. Cian, System zapobiegawczy..., dz. cyt., s. 46.
5. ks. J. Wilk, Atmosfera rodzinna w wychowaniu, w: Wychowanie chrześcijańskie...,dz. cyt., s. 92 – 93.
6. MB, t. VII, s. 503.
7. L. Cian, System zapobiegawczy..., dz. cyt., s. 76.
8. Por. tamże, s. 84.
9. Por. tamże, s. 100 – 104.
10. Por. ks. K. Misiaszek, Główne idee systemu prewencyjnego św. Jana Bosko, „Seminare”, Kraków – Ląd 1987 – 88, s. 46 – 49.
11. Tamże, s. 49, J. Bosko, System prewencyjny w: Konstytucje i Regulaminy, Zgromadzenia Córek Maryi Wspomożycielki, Rzym, 1982, dz. cyt., s. 435.
12. MB, t. VII, s. 761 – 762.
13. Tamże, t. III, s. 605.
14. Por. L. Cian, System zapobiegawczy..., dz. cyt., s. 120 – 124.
15. Tamże, s. 126 – 129, Por. L. Genario, Zasady wychowawcze św. Jana Bosko, Kraków 1979, maszynopis,
s. 10.
16. ks. A. Maryniarczyk, Religia w posłudze wychowawcy, w; Współczesny wychowawca w stylu ks. Bosko, Materiały z sympozjum z okazji 100 – lecia Salezjanów w Polsce, Katolicki Uniwersytet Lubelski, pr. zb. pod red. ks. J. Wilka, Lublin 1998, s. 112 – 113.
17. Jan Bosko, List z Rzymu 1884 r., w: Konstytucje i Regulaminy Zgromadzenia Córek Maryi Wspomożycielki, Rzym 1982, s. 456.
18. Por. L. Cian, System zapobiegawczy..., dz. cyt., s. 130.
19. Por. ks. K. Misiaszek, Główne idee..., dz. cyt., s. 52, Por. Jan Bosko, List z Rzymu, dz. cyt., s. 457 – 458.
20. Por. ks. K. Misiaszek, Główne idee..., dz. cyt., s. 53.
21. Tamże, s. 53.
22. Jan Bosko, List z Rzymu, dz. cyt., s. 450.
23. ks. J. Wilk, Atmosfera rodzinna..., dz. cyt., s.95.
24. Jan Bosko, List z Rzymu, dz. cyt., s. 453.
25. Por. L. Cian, Wychowanie w duchu Księdza Bosko, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1990, s. 196.
26. Por. ks. J. Wilk, Miłość wychowawcza tajemnicą skuteczności, w: Współczesny wychowawca..., dz. cyt.,
s. 128.
27. Por. L. Cian, System zapobiegawczy..., dz. cyt., s. 169 – 171
28. MB, t. III, s. 119.
29. Por. L. Cian, System zapobiegawczy..., dz. cyt., s. 199.
30. Por. ks. R. Pomianowski, Obecność wychowawcza, w: Wychowanie chrześcijańskie..., dz. cyt., s. 45, Por. św. Jan Bosko, List z Rzymu, dz. cyt., s. 452.
31. Tamże, s. 50 – 52.
32. Por. L. Cian, System zapobiegawczy..., dz. cyt., s. 209.
33. Tamże, s. 211.
34. MB, .t. XVII, s. 107.
35. Por. ks. S. Semik, Duch rodzinny istotną wartością systemu prewencyjnego, w: Wychowanie chrześcijańskie...,dz. cyt., s. 135.
36. Por. R. Weinschenk, Podstawy pedagogiki ks. Bosko, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1996, s. 133 – 138, Por. św. J. Bosko, List z Rzymu, dz. cyt., s. 448.
opr. Siostra T.Sz. /FMA/

foto

Czytania na dziś


Nowości

Komunikat Prezydium Konferencji Episkopatu Polski dotyczący zmian wprowadzonych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w organizacji lekcji religii w szkołach publicznych w dniu 17 stycznia 2025 roku
Komunikat Prezydium Konferencji Episkopatu Polski dotyczący zmian wprowadzonych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w organizacji lekcji religii w szkołach publicznych w dniu 17 stycznia 2025 roku W związku z publikacją przez Minister ...
more

Dodano:  19.01.2025 r.  
line

Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Czerwińsku nad Wisłą - Świątynią Jubileuszową od 8 listopada 2024 r. do 6 stycznia 2026 r.
Sanktuarium Maryjne w Czerwińsku nad Wisłą zostało ogłoszone Świątynią Jubileuszową w której można uzyskać odpust podczas trwania Roku Jubileuszowego 2025 w Kościele powszechnym, od 24 grudnia 2024 r. do 6 stycznia 2026 r. ...
more

Dodano:  05.01.2025 r.  
line

Zaproszenie na Orszak Trzech Króli 2025 do Czerwińska nad Wisłą
Serdecznie zapraszamy na Orszak Trzech Króli, który odbędzie się w Uroczystość Objawienia Pańskiego w poniedziałek 6 stycznia 2025 roku. Spotykamy się o godz. 11.00 przed Urzędem Miasta i Gminy Czerwińsk nad Wisłą. Stąd w Orszaku ...
more

Dodano:  05.01.2025 r.  
line

Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia, Salezjanie, ul. Klasztorna 23; 09-150 Czerwińsk n. Wisłą ; tel: 784 447 768;  
Konto: 05 9011 0005 0269 7361 2000 0010


pomnik historii Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy z dnia 19 kwietnia 2021r.
„Czerwińsk nad Wisłą – dawne opactwo Kanoników Regularnych”, zostaje uznane za pomnik historii.
Dz.U. 2021 poz. 767

© Copyright Salezjanie Czerwińsk 2013-2025
© pphem


DUCHOWA STOLICA MAZOWSZA
Czerwińsk nad Wisłą

Zobacz nasz kanał na YouTube